Τελικά, πόσο ελεύθεροι είμαστε στην ψηφιακή ζωή μας;
Βρίσκεστε στον έλεγχο του αεροδρομίου, λίγο πρoτού περάσετε από την
ίδια βαρετή διαδικασία. Πλησιάζοντας, αφήνετε τη χειραποσκευή σας στον
ιμάντα. Αν έχετε μαζί σας λάπτοπ, το τοποθετείτε στο πλαστικό καλάθι.
Εκεί αφήνετε επίσης τη ζώνη, το ρολόι, συχνά και τα παπούτσια σας.
Επιπλέον, αφήνετε για λίγο το κινητό. Εκείνα τα λίγα δευτερόλεπτα που
προχωράτε προς τον ανιχνευτή χωρίς οποιοδήποτε μεταλλικό αντικείμενο
- πόσω μάλλον κάποια «έξυπνη» συσκευή - επάνω σας, αισθάνεστε ελεύθερος ή
περιορισμένος;
Το παραπάνω είναι ένα ερώτημα το οποίο κανείς δεν δικαιούται να απαντά με τελεσίδικο τρόπο. Είναι τόσο σπάνιες πλέον οι περιπτώσεις που κάποιος βρίσκεται ξύπνιος και σε συνθήκες «εκτός δικτύου», ώστε να μην υπάρχει η πολυτέλεια να το πολυσκεφτεί. Πριν από λίγες ημέρες, ο υπεύθυνος για τη μεγαλύτερη διαρροή απόρρητων στοιχείων της αμερικανικής κυβέρνησης στην ιστορία, πρώην πράκτορας της CIA, Εντουαρντ Σνόουντεν, μίλησε σε τηλεδιάσκεψη την οποία διοργάνωσε το αμερικανικό περιοδικό «The New Yorker». Εκεί δήλωσε: «Οταν λες "δεν έχω τίποτα να κρύψω", λες "δεν με ενδιαφέρει αυτό το δικαίωμά μου". Λες "δεν μου ανήκει αυτό το δικαίωμα επειδή έχω φτάσει στο σημείο που πρέπει να δικαιολογήσω την ύπαρξή του". Ομως η κατάσταση είναι διαφορετική, επί της ουσίας άλλοι είναι εκείνοι που πρέπει να δικαιολογήσουν την παραβίαση των δικαιωμάτων σου».
Ωστόσο, οι επιχειρήσεις τεχνολογίας δείχνουν εξαιρετικά σίγουρες για την κατεύθυνση την οποία πρέπει να πάρουν τα προϊόντα τους. «Ποτέ εκτός δικτύου», έγραφε ο τίτλος στο εξώφυλλο του τεύχους της 22ας Σεπτεμβρίου του αμερικανικού περιοδικού «Time». Ο υπότιτλος διευκρίνιζε: «Το Apple Watch είναι μόνο η αρχή. Πώς τα γκάτζετ που μπορούν να φορεθούν θα αλλάξουν τη ζωή σας - είτε το θέλετε είτε όχι». Εκείνες τις ημέρες, ο αμερικανικός τεχνολογικός κολοσσός είχε παρουσιάσει το νέο iPhone, καθώς και την πρότασή του για ένα έξυπνο ρολόι: το Apple Watch.
Φορώντας την τεχνολογία
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της επενδυτικής τράπεζας Credit Suisse, σε 3-5 χρόνια η δαπάνη για γκάτζετ που μπορούν να φορεθούν (wearables) θα αγγίξει τα 30-50 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Προς το παρόν βρίσκεται μόλις στα 330 εκατ. δολάρια, δηλαδή στα όρια του στατιστικού λάθους για τα μεγέθη της Apple. Ωστόσο, στις 9 Σεπτεμβρίου, τα βλέμματα του όχι-και-τόσο-μικρόκοσμου της τεχνολογίας ήταν στραμμένα προς τη σχετική παρουσίαση του διευθύνοντος συμβούλου της Apple, Τιμ Κουκ. Πράγματι, το ρολόι που παρουσίασε η Apple, στενά διασυνδεδεμένο με το iPhone του ίδιου χρήστη, μπορεί - με ό,τι σημαίνει αυτό για τους πάσχοντες από διαταραχή ελλειμματικής προσοχής - να κάνει κλήσεις, να διαχειριστεί τα γραπτά μηνύματα και το e-mail, να στείλει ζωγραφιές σε όσους βρίσκονται κοντά, αλλά και να ηχογραφήσει τον χτύπο της καρδιάς. Επιπλέον, το ρολόι αυτό, όπως και διάφορα άλλα αντίστοιχα γκάτζετ που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια, θα μπορεί να μετράει τον βαθμό της φυσικής δραστηριότητας εκείνου που το φοράει και θα τον συμβουλεύει αν πρέπει να κινηθεί περισσότερο ή λιγότερο. Τα παραπάνω στοιχεία για τη δραστηριότητα και τη φυσική κατάσταση, πολύ περισσότερα από κάποιες πιπεράτες selfies που η Τζένιφερ Λόρενς έκανε το λάθος να «ανεβάσει» στο Cloud, θα αποτυπώνονται σε συνεχή διασύνδεση με το iPhone, άρα και με το Διαδίκτυο.
Δεν είναι αυτονόητο ότι η σύνδεση στο Διαδίκτυο συνεπάγεται αυτομάτως διαρροή στοιχείων. Αλλά τα γεγονότα - από την πρόσφατη δημοσιοποίηση γυμνών φωτογραφιών ηθοποιών του Χόλιγουντ ως την αποκάλυψη του γιγάντιου προγράμματος υποκλοπών της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών NSA και της βρετανικής GCHQ - μαρτυρούν ότι αυτή είναι μια σοβαρή πιθανότητα. Επιπλέον, επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι η τεχνολογία που επιτρέπει να συμβεί κάτι τέτοιο υφίσταται. Ο ίδιος ο Σνόουντεν, στην ομιλία του την προηγούμενη εβδομάδα, συμβούλευσε για λόγους ασφαλείας να αποφεύγεται η χρήση των διαδικτυακών μέσων Dropbox, Facebook και Google.
Πέρα από την ευθεία διαρροή στοιχείων, η οποία παραπέμπει σε μια πλοκή που ίσως θυμίζει κατασκοπευτικό θρίλερ, υπάρχει και η φαινομενικά περισσότερο «αθώα» πλευρά: το μάρκετινγκ. Αν κάποιος αναζητεί πληροφορίες για αυτοκίνητα στο Google, είναι πιθανό να βλέπει διαφημίσεις αυτοκινήτων συχνότερα. Και μάλλον δεν υπάρχει πρόβλημα με αυτό το παράδειγμα. Αν όμως μια γυναίκα αναζητεί πληροφορίες για την εγκυμοσύνη της, την οποία ωστόσο δεν θα ήθελε να ανακοινώσει, δεν θα μπορούσε με κάποια ασφάλεια το Google να εξαγάγει το συγκεκριμένο συμπέρασμα; Αν η ίδια γυναίκα πάρει απότομα βάρος και αλλάξει η φυσική δραστηριότητά της, δεν θα μπορούσε το Apple Watch να ερευνήσει μια σειρά από πιθανότητες χωρίς τη συγκατάθεσή της; Και τα συγκεκριμένα ερωτήματα μπορούν να επεκταθούν σε ακόμη περισσότερες «ευαίσθητες» περιοχές: τη θρησκεία, την πολιτική κ.τ.λ.
Μέσα στο Πανοπτικό
Οι παραπάνω σκέψεις, σε συνδυασμό με τις συνεχιζόμενες αποκαλύψεις περί διαδικτυακών υποκλοπών, γεννούν συνειρμούς σχετικά με το Πανοπτικό, τη φυλακή που σχεδίασε ο βρετανός φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Τζέρεμι Μπένθαμ το 1785. Στο Πανοπτικό, τα κελιά των κρατουμένων βρίσκονται κυκλικά γύρω από έναν πελώριο πύργο από όπου τα περιφρουρούν οι επιτηρητές τους, ώστε να βρίσκονται συνεχώς υπό εποπτεία και αυτό να περιορίζει τις αντιδράσεις τους και να επηρεάζει την ψυχολογία τους.
Προφανώς, το Internet δεν αποτελεί φυλακή. Ωστόσο, το 1975, ο γάλλος μεταμοντερνιστής φιλόσοφος Μισέλ Φουκό διατύπωσε κάποιες παρατηρήσεις για το Πανοπτικό ως σύστημα κράτησης, οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση προκειμένου να επινοηθεί ο ποπ όρος «the chilling effect» (το εφέ της «παγωμάρας»). Ο όρος, ο οποίος αρχικώς περιέγραφε την κατάσταση στην οποία βρίσκονται όσοι γνωρίζουν ότι τα έργα τους πρόκειται να περάσουν από λογοκρισία, αναφέρεται στην παγωμάρα και στην ατολμία που χαρακτηρίζει όσους αρθρώνουν λόγο ο οποίος γνωρίζουν ότι παρακολουθείται. Πλέον, η έκφραση χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει την «ψυχολογία του Διαδικτύου». Είμαστε πραγματικά ελεύθεροι όταν έχουμε την εντύπωση ότι είμαστε υπό παρακολούθηση; Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου