σχόλιο ID-ont: Ο κος Κοντονής ισχυρίζεται ότι "Οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί θα μας γλιτώσουν από τα κοράκια". Από τα "ηλεκτρονικά κοράκια" ποιος θα μας γλυτώσει κε Κοντονή;
Το παρόν άρθρο γεννήθηκε από την εξής απορία: Εντάξει, τους πλειστηριασμούς σήμερα τους αποτρέπουν οφειλέτες και "συλλογικότητες" εισβάλλοντας στα Ειρηνοδικεία και ασκώντας βία τουλάχιστον λεκτική προς τους συμβολαιογράφους. Οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί πώς θα προστατευθούν; Εάν διενεργεί τον πλειστηριασμό ο συμβολαιογράφος, γιατί το ιδιωτικό του γραφείο θα είναι πιο προστατευμένο από το Ειρηνοδικείο;
Στις έως σήμερα νομοθετικές ρυθμίσεις το κρίσιμο αυτό ζήτημα δεν φαίνεται να διευκρινίζεται. Διακεκριμένος συμβολαιογράφος απάντησε σε σχετικό ερώτημα του γράφοντος ότι "δεν θα υπάρχει πρόβλημα διότι ο ηλεκτρονικός πλειστηριασμός θα διενεργείται μέσα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης από την εταιρία που έφτιαξε το λογισμικό". Εάν ισχύει η παραπάνω απάντηση, φαίνεται ότι ούτε οι ίδιοι οι συμβολαιογράφοι έχουν συνειδητοποιήσει πλήρως ότι το κρισιμότατο για την κοινωνία αντικείμενο των πλειστηριασμών ουσιαστικά αφαιρείται από την αρμοδιότητά τους.
Ο θεσμός των αναγκαστικών πλειστηριασμών εξυπηρετεί υπέρτερα κοινωνικά συμφέροντα. Κρίσιμο εν προκειμένω για το δημόσιο συμφέρον είναι, όχι εάν ο συμβολαιογράφος θα διεκπεραιώνει τυπικά την κατακύρωση με βάση το αποτέλεσμα ενός πλειστηριασμού που δεν έχει διενεργήσει ο ίδιος, αλλά το αν η ίδια η διενέργεια του πλειστηριασμού θα είναι νόμιμη.
Ο αναγκαστικός πλειστηριασμός ακινήτων αποτελεί κεντρική έκφανση του κράτους
δικαίου με διττό στόχο. Πρώτον, να διασφαλίζει την είσπραξη των απαιτήσεων, διαφυλάττοντας την οικονομική σταθερότητα, την ασφάλεια των συναλλαγών μεταξύ ιδιωτών ή επαγγελματιών, την είσπραξη απαιτήσεων του δημοσίου, αλλά και την ευστάθεια του τραπεζικού συστήματος και συνακόλουθα την αποταμίευση της κοινωνίας. Δεύτερον, να διασφαλίζει ότι η ακίνητη περιουσία δεν θα ιδιοποιείται αυθαίρετα από παρανομούντες επιτήδειους: Καθώς ο αναγκαστικός πλειστηριασμός προκαλεί ακούσια αποξένωση του ιδιοκτήτη από την περιουσία του, αυτό πρέπει να γίνεται μόνον υπό κατάλληλες νομοθετικές διασφαλίσεις.
Κεντρική διασφάλιση αποτελεί ότι ο πλειστηριασμός διενεργείται όχι από οποιαδήποτε κρατική αρχή, αλλά από τη δικαστική εξουσία. Τούτο δεν συμβαίνει μόνον στην Ελλάδα. Στη Γερμανία π.χ., της οποίας το νομικό σύστημα αποτελεί εν πολλοίς πρότυπο για την Ελλάδα, ο αναγκαστικός πλειστηριασμός διενεργείται από τα Ειρηνοδικεία. Η ανάθεση του σοβαρού αυτού ζητήματος στη δικαστική εξουσία με τις εγγυήσεις που αυτή περιβάλλεται (προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία), εγγυάται με τη σειρά της τη σύννομη διεκπεραίωση της αναγκαστικής αποξένωσης του ιδιοκτήτη από την περιουσία του.
Στις έως σήμερα νομοθετικές ρυθμίσεις το κρίσιμο αυτό ζήτημα δεν φαίνεται να διευκρινίζεται. Διακεκριμένος συμβολαιογράφος απάντησε σε σχετικό ερώτημα του γράφοντος ότι "δεν θα υπάρχει πρόβλημα διότι ο ηλεκτρονικός πλειστηριασμός θα διενεργείται μέσα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης από την εταιρία που έφτιαξε το λογισμικό". Εάν ισχύει η παραπάνω απάντηση, φαίνεται ότι ούτε οι ίδιοι οι συμβολαιογράφοι έχουν συνειδητοποιήσει πλήρως ότι το κρισιμότατο για την κοινωνία αντικείμενο των πλειστηριασμών ουσιαστικά αφαιρείται από την αρμοδιότητά τους.
Ο θεσμός των αναγκαστικών πλειστηριασμών εξυπηρετεί υπέρτερα κοινωνικά συμφέροντα. Κρίσιμο εν προκειμένω για το δημόσιο συμφέρον είναι, όχι εάν ο συμβολαιογράφος θα διεκπεραιώνει τυπικά την κατακύρωση με βάση το αποτέλεσμα ενός πλειστηριασμού που δεν έχει διενεργήσει ο ίδιος, αλλά το αν η ίδια η διενέργεια του πλειστηριασμού θα είναι νόμιμη.
Ο αναγκαστικός πλειστηριασμός ακινήτων αποτελεί κεντρική έκφανση του κράτους
Κεντρική διασφάλιση αποτελεί ότι ο πλειστηριασμός διενεργείται όχι από οποιαδήποτε κρατική αρχή, αλλά από τη δικαστική εξουσία. Τούτο δεν συμβαίνει μόνον στην Ελλάδα. Στη Γερμανία π.χ., της οποίας το νομικό σύστημα αποτελεί εν πολλοίς πρότυπο για την Ελλάδα, ο αναγκαστικός πλειστηριασμός διενεργείται από τα Ειρηνοδικεία. Η ανάθεση του σοβαρού αυτού ζητήματος στη δικαστική εξουσία με τις εγγυήσεις που αυτή περιβάλλεται (προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία), εγγυάται με τη σειρά της τη σύννομη διεκπεραίωση της αναγκαστικής αποξένωσης του ιδιοκτήτη από την περιουσία του.
Στην Ελλάδα ο αναγκαστικός πλειστηριασμός ανατίθεται έως σήμερα σε συμβολαιογράφους, ήτοι επαγγελματίες νομικούς λειτουργικά ενταγμένους στη δικαστική εξουσία και υπαγόμενους σε άμεση εισαγγελική εποπτεία. Η διαφορά από το γερμανικό μοντέλο δικαιολογείται ενδεχομένως από την ανάγκη ταχείας διεκπεραίωσης των διαδικασιών, χωρίς τις καθυστερήσεις που θα προκαλούσε η ανέκαθεν όχι ταχεία ελληνική δημοσιοϋπαλληλία. Οι συμβολαιογράφοι ανταποκρίθηκαν ιστορικά με επιτυχία στο ρόλο, διασφαλίζοντας την ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων δανειστή και οφειλέτη. Μεμονωμένες, ευχερώς εντοπίσιμες εξαιρέσεις που κατά καιρούς είδαν το φως της δημοσιότητας αποτελούν την εξαίρεση που επιβεβαίωνε τον κανόνα: Ουδέποτε αμφισβητήθηκε η συλλογική ηθική επάρκεια των συμβολαιογράφων για τη διενέργεια των πλειστηριασμών.
Αφορμή των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών στάθηκαν συνεπώς αποκλειστικά οι "συλλογικότητες" που τον τελευταίο καιρό ματαιώνουν συστηματικά τους πλειστηριασμούς.
Εάν όμως οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί δεν θα διενεργούνται πια από εκπροσώπους της δικαστικής εξουσίας, αλλά από ιδιωτική εταιρία, έστω και με σύμπραξη διοικητικής αρχής, ποιες εγγυήσεις θα παρέχονται για τη νομιμότητα της διαδικασίας;
Διατυπώνεται το επιχείρημα ότι με τον ηλεκτρονικό πλειστηριασμό θα εκλείψει το φαινόμενο των "κορακιών". Τούτο είναι αμφίβολο. Καταρχάς με τη μεταφορά της διενέργειας στους χώρους των Ειρηνοδικείων το 2008 τα "κοράκια" δεν εξαφανίστηκαν μεν, όμως η δράση τους περιορίσθηκε κάπως και κατέστη πρακτικά ευχερέστερη η πρόσβαση σε λοιπούς ενδιαφερόμενους. Δεύτερον, τα "κοράκια" είναι φυσική συνέπεια της κοινωνικής κυνικότητας που είναι ως ένα βαθμό αναγκαία, προκειμένου να μπορεί να "πετάξει" κανείς κάποιον έξω από την ιδιοκτησία του. Αυτή η δυστυχώς απαραίτητη για τη λειτουργία του κράτους δικαίου διεργασία, δεν είναι για "καλά παιδιά". Αυτό δεν θα αλλάξει με τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς. Τρίτον, τα "κοράκια" παρενέβαιναν μεν στη διαδικασία περί τον πλειστηριασμό, αλλά όχι στην ίδια τη διαδικασία του πλειστηριασμού.
Με την ανάθεση όμως της διαδικασίας του πλειστηριασμού σε ιδιωτική εταιρία, έστω και σε σύμπραξη με διοικητική αρχή, αλλά χωρίς την προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, εγείρονται ερωτήματα γύρω από την εγκυρότητα της ίδιας της διαδικασίας αναγκαστικής εκποίησης. Η ηλεκτρονικότητα της διαδικασίας δεν μειώνει, αλλά αντιθέτως αυξάνει τα ερωτήματα: Αν τα "κοράκια" γίνονταν αντιληπτά δια γυμνού οφθαλμού, στον ηλεκτρονικό πλειστηριασμό τυχόν παρατυπίες ή παρανομίες θα αφήνουν ηλεκτρονικά μόνον ίχνη, προσβάσιμα αποκλειστικώς από ειδικούς και εντοπίσιμα μόνον κατόπιν έρευνας.
Δεν μνημονεύουμε καν την ασφάλεια των διαδικασιών από εξωτερικές επιθέσεις (χάκερς) που επιτίθενται αποτελεσματικά μέχρι και σε στρατιωτικά ηλεκτρονικά συστήματα.
Η ηλεκτρονικοποίηση καταξιωμένων και σταθερών θεσμών συνιστά καθαυτή καλοδεχούμενη εξέλιξη. Ο ηλεκτρονικός πλειστηριασμός όμως, έτσι όπως φαίνεται να σχεδιάζεται, δεν αποτελεί ηλεκτρονικοποίηση υπάρχοντος θεσμού, αλλά αντικατάσταση του σημερινού θεσμού από έναν καινούργιο, εκτός της δικαστικής εξουσίας και εν πολλοίς εκτός του κρατικού μηχανισμού – στο βαθμό που η πραγματική διενέργεια της εκπλειστηρίασης θα γίνεται από ιδιωτική εταιρία.
Το ανησυχητικότερο είναι ότι η θεσμοθέτηση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών δεν έγινε κατόπιν ωρίμου προβληματισμού και αποφάσεως της οργανωμένης κοινωνίας, αλλά έρχεται ως αντίδραση στις ματαιώσεις πλειστηριασμών από οφειλέτες και "συλλογικότητες". Το ερώτημα όμως είναι: Αδυνατούσε η εκτελεστική εξουσία να προστατεύσει τους φυσικούς πλειστηριασμούς στις αίθουσες των δικαστηρίων; Γιατί θα μπορεί να προστατεύσει τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς; Η αδυναμία στην πρώτη περίπτωση και η μη αδυναμία στη δεύτερη περίπτωση μοιάζουν λιγότερο πραγματικές και περισσότερο προσχηματικές, υποδεικνύοντας πολιτική επιλογή της εκτελεστικής εξουσίας για μεταφορά ενός τόσο κρίσιμου ζητήματος από τη δικαστική εξουσία σε ιδιωτική εταιρία.
Αν πάλι τα "κοράκια" ήταν πρόβλημα, τα "ηλεκτρονικά κοράκια", ενεργώντας πια εκτός του πλαισίου της δικαστικής εξουσίας, μπορεί να αποδειχθούν σοβαρότερο πρόβλημα. Οφειλέτες και "συλλογικότητες" που νομίζουν ότι προστατεύουν την περιουσία τους αντιδρώντας στους φυσικούς πλειστηριασμούς, εξωθούν τα πράγματα στο να μπορούν να χάνουν όχι μόνον οι ίδιοι, αλλά ίσως και οποιοσδήποτε ανυποψίαστος πολίτης την περιουσία του με συνοπτικές διαδικασίες. "Με το πάτημα ενός πλήκτρου".
Το θέλουμε αυτό ως κοινωνία; Θα είναι η ιδιοκτησία το ίδιο ασφαλής στην εποχή των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών όπως παλαιότερα; Το ερώτημα είναι πολλαπλά κρίσιμο, όχι μόνον για λόγους θεσμικούς – δικαιοκρατικούς, όχι μόνον για την προστασία του επενδυτικού περιβάλλοντος, αλλά κυρίως επειδή δυνητικά αφορά τον καθένα μας.
* Γεώργιος Ι. Μάτσος - Δ.Ν., Δικηγόρος
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου