Βιβλίο : World Without Mind,
Συγγραφέας : Franklin Foer,
Εκδοτικός Οίκος : Penguin Press, 2017, σελ 257
Η ΑΠΕΙΛΗ ΤΩΝ ΓΙΓΑΝΤΩΝ ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
Βιβλιοκριτική του Αχιλλέα Παπαρσένου*
Τους κινδύνους από την κυρίαρχη επιρροή που οι γίγαντες της ψηφιακής τεχνολογίας ασκούν στη ζωή μας, ξεσκεπάζει ο Franklin Foer στον φιλιππικό του «Ενας Κόσμος χωρίς Μυαλό».
Με θητεία σε σοβαρά αμερικανικά περιοδικά, σήμερα πολιτικός συντάκτης του Atlantic και παλαιότερα διευθυντής του New Republic, ο συγγραφέας καταγγέλλει ότι με την οικονομική, πολιτισμική και πολιτική ισχύ που έχουν αποκτήσει, «καθώς σήμερα τα δεδομένα είναι το νέο πετρέλαιο», τα τεχνολογικά μονοπώλια στη ψηφιακή εποχή φιλοδοξούν να πλάσουν την ανθρωπότητα, με την εικόνα που αυτά επιθυμούν.
Η Amazon, Google, Facebook και Apple, οι σύγχρονοι φύλακες της πληροφορίας και της γνώσης, με τους αλγορίθμους τους διαμορφώνουν τον τρόπο που σκεπτόμαστε, υποδεικνύουν τα αγαθά που αγοράζουμε, τα νέα που διαβάζουμε, τους τόπους που επισκεπτόμαστε, τους φίλους που προσκαλούμε στον κύκλο μας.
Οι ψηφιακοί κολοσσοί μπορεί να ευαγγελίζονται μία κοινωνία ελεύθερη και δικτυωμένη, με δωρεάν υπηρεσίες, καινοτόμα προιόντα και ταχύτερη ενημέρωση, αλλά έχουν διεισδύσει στην προσωπική μας σφαίρα αποκτώντας πρόσβαση σε κάθε πτυχή της ταυτότητας μας και της διαδικασίας λήψης των αποφάσεων μας. Η εξάρτηση γίνεται καταλυτική, όταν αναλογισθεί κανείς ότι η πλειοψηφία των Αμερικανών ενημερώνεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιδίως μέσω του Facebook που διαθέτει παγκοσμίως δύο δισεκατομμύρια χρήστες, ότι σε αρκετές χώρες το 90% των αναζητήσεων στο διαδίκτυο γίνεται μέσω της Google και ότι η Amazon έχει μετατραπεί σε ένα τεράστιο παγκόσμιο παζάρι, ελέγχοντας το 40% του ηλεκτρονικού εμπορίου στην Αμερική και επηρεάζοντας μεταξύ άλλων καταλυτικά την επιβίωση του εκδοτικού κλάδου.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαθέτουν όμως μία μοναδική επιρροή και στην πολιτική, όπως έδειξαν οι λαικές εξεγέρσεις στην Ουκρανία, Αίγυπτο και αλλού, αλλά οι κίνδυνοι για τη δημοκρατία παραμονεύουν, όταν γκρεμίζονται τα σύνορα μεταξύ αλήθειας και ψεύδους, όταν η παραπληροφόρηση, η συνωμοσιολογία και ο νατιβισμός διαδίδονται ανεξέλεγκτα ως ιός, συμβάλλοντας στην ακραία πόλωση, που υποσκάπτει τη δημοκρατία.
Ο συγγραφέας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι μέσω της κυριαρχίας τους στη νέα «οικονομία της προσοχής» με τη μαζική συλλογή προσωπικών δεδομένων και την αποκωδικοποίηση των συναισθημάτων μας από τη διαρκή πληκτρολόγηση, οι γίγαντες της Σίλικον Βάλει έχουν σχηματίσει ένα πορτρέτο του μυαλού μας, για να καθοδηγούν τη συμπεριφορά μας, να ενισχύουν τις προκαταλήψεις μας και να προωθούν τα οικονομικά τους συμφέροντα μέσω στοχευμένης διαφήμισης (Σήμερα η ηλεκτρονική διαφήφιση απορροφά το 35% του συνόλου της διαφημιστικής δαπάνης και οι Facebook και Google ελέγχουν το ήμισυ της παγκόσμιας ψηφιακής διαφήμισης). Αυτά τα «μονοπώλια της γνώσης» έχουν διαβρώσει την ιδιωτικότητα μας, έχουν οδηγήσει στην ομογενοποίηση της κοινωνικής ζωής, σε ένα κόσμο χωρίς αυτόνομη σκέψη, σε ένα «κόσμο χωρίς μυαλό».
Για την εξασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας και λογοδοσίας μερικοί έχουν εισηγηθεί ένα «αλγόριθμο δημοσίου συμφέροντος», που θα ταυτοποιεί αποτελεσματικότερα τους ψευδείς λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και θα προειδοποιεί τους χρήστες για παραπληροφόρηση και ψευδείς ειδήσεις, που διακινούνται από τις ψηφιακές πλατφόρμες. Αλλοι ανησυχούν για τη συγκέντρωση τεράστιας οικονομικής ισχύος από τους κολοσσούς της ψηφιακής τεχνολογίας (η χρηματιστηριακή αξία των Apple, Google, Microsoft, Amazon και Facebook υπολογίζεται σε 2.7 τρισεκατομμύρια δολλάρια), που χρησιμοποιείται συχνά για να εξουδετερωθούν δυνητικοί ανταγωνιστές τους και εισηγούνται τη διάσπαση τους ή την καθιέρωση ενός αυστηρού ρυθμιστικού πλαισίου, όπως έγινε στο παρελθόν στην Αμερική, όταν το κράτος έλαβε μέτρα για την προστασία του ανταγωνισμού και του καταναλωτή από την ανεξέλεγκτη δύναμη των μονοπωλίων.
Οι έρευνες για ρωσική ανάμειξη στις προεδρικές εκλογές του 2016, που διευκολύνθηκε διά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η αρχική απροθυμία των ψηφιακών γιγάντων να αναλάβουν δράση για την αντιμετώπιση του προβλήματος, έχουν πολλαπλασιάσει τις φωνές για μεγαλύτερη διαφάνεια στη διαδικτυακή πολιτική διαφήμιση και στην προέλευση του διαδικτυακού περιεχομένου. Η αντιμονοπωλιακή δράση στην Ευρώπη με το πρόστιμο των 2.4 δισεκατομμυρίων ευρώ που επέβαλε η Ευρωπαική Επιτροπή στην Google για κατάχρηση της κυρίαρχης θέσης της στη διαδικτυακή αναζήτηση, ίσως αργήσει στην Αμερική.
Αναζητούνται όμως τρόποι προστασίας του θεμιτού ανταγωνισμού, χωρίς να πνιγεί η καινοτομία, όπως ο περιορισμός της εξαγοράς ανταγωνιστών ή η υποχρέωση των ψηφιακών κολοσσών να μοιράζονται έναντι ενός αντιτίμου μερικά από τα προσωπικά δεδομένα, που έχουν συσσωρεύσει. Πάντως ο πολιτικός άνεμος μπορεί να αλλάξει ξαφνικά από μία μαζική διαρροή προσωπικών δεδομένων, ή αν κορυφωθεί η κατακραυγή για την απραξία απέναντι στην προσπάθεια της Μόσχας να επηρεάσει το εκλογικό σώμα στις αμερικανικές εκλογές, όταν η ίδια η Facebook παραδέχθηκε ότι περιεχόμενο κατευθυνόμενο από ρωσικές πηγές έφθασε σε 130 εκατομμύρια χρήστες της.
Ο Foer τάσσεται ανεπιφύλακτα υπέρ ενός ρυθμιστικού πλαισίου, που θα προστατεύει την ιδιωτικότητα, τον ανταγωνισμό και εν τέλει τη δημοκρατία. Προτείνει τη σύσταση μιάς ομοσπονδιακής Αρχής Προστασίας Δεδομένων , ώστε να επιβληθούν περιορισμοί και έλεγχοι στην κατοχή και εκμετάλλευση δεδομένων. Δυσφορεί με τη μετατροπή των ΜΜΕ σε « επιχειρήσεις τεχνολογίας», μετά την εμπειρία που ο ίδιος έζησε στο New Republic, όταν το περιοδικό εξαγοράσθηκε από τον συνιδρυτή της Facebook και με νοσταλγία μας καλεί να εμπιστευθούμε ξανά το χαρτί στο βιβλίο, στην εφημερίδα και στο περιοδικό, εκεί δηλαδή που δεν μας παρακολουθεί μία μηχανή.
*Ο Αχιλλέας Παπαρσένος διετέλεσε προιστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου